De juridische markt is sinds jaar en dag een hermetisch gesloten bolwerk. Procederen onder de vlag van een advocaat mag alleen als die advocaat in dienst is van een advocatenkantoor. Juridische afdelingen van dienstverleners als accountantsorganisaties en schaderegelingskantoren staan daardoor buitenspel in de rechtszaal.
Een experiment van vijf jaar
Maar donderdag gaf de advocatenorde groen licht aan de Haagse rechtsbijstandverlener SRK om diensten van advocaten aan te bieden. Onder het label BrandMR richt SRK zich op particulieren die geen rechtsbijstandsverzekering hebben, en te veel geld verdienen om in aanmerking te voor sociale rechtsbijstand. SRK vecht al meer dan een jaar om toegang te krijgen tot de juridische markt, een strijd die op de voet wordt gevolgd door andere branchevreemde zakelijke dienstverleners, zoals accountants- en advieskantoren.
De toelating van SRK is vooralsnog 'een experiment' met een maximale duur van vijf jaar, laat een woordvoerder van de NOvA weten. Ook andere dienstverleners dan SRK mogen deelnemen. Het experiment is onderdeel van een breder onderzoek naar een mogelijk 'nieuw systeem van regelgeving rond toegestane bedrijfsstructuren voor advocaten'.
Nederlanders mijden rechtshulp
Dat komt niet uit de lucht vallen. Mededingingsautoriteit ACM oefent al langer druk uit op de NOvA om regels aan te passen teneinde de marktwerking te verbeteren. En bij minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming en de Tweede Kamer leven grote zorgen over de toegankelijkheid van Nederlandse rechtssysteem. Ongeveer een kwart van de Nederlanders zou rechtshulp mijden, omdat ze vanwege mogelijk hoge kosten geen advocaat in dienst durven nemen, bleek uit onderzoek dat SRK liet uitvoeren. Minister Dekker heeft onder meer het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) gevraagd te onderzoeken hoe dat beter kan.
‘Dat heeft niets te maken met protectionisme.’
In dat licht moet dan ook het door de NOvA aangekondigde experiment worden gezien. ‘Ergens moet bewogen worden op dit onderwerp, hetzij door de NOvA, hetzij door het ministerie of de ACM', zei algemeen deken Frans Knüppe donderdag volgens het Advocatenblad . 'Wij vinden het verstandig om nu het experiment aan te gaan, en daarmee kennis en ervaring op te doen in dit fundamentele dossier. Onze verwachting is dat minister en ACM nu voorlopig geen stappen hoeven te zetten.’
'Niets te maken met protectionisme'
Knüppe benadrukte dat de NOvA openstaat voor nieuwe initiatieven, zolang de kernwaarden gewaarborgd blijven. 'Dat heeft niets te maken met protectionisme’, aldus de deken. Petra van Kampen van de algemene raad van de NOvA benadrukt dan ook dat de onafhankelijkheid van de advocaat voorop blijft staan. 'Een advocaat in dienst bij een werkgever kan vanuit commerciële overwegingen onder druk worden gezet om zaken te doen die niet in het belang van de cliënt zijn, maar in het belang van die werkgever.' Als de bestuurders van die werkgever zelf wel advocaat zijn, vallen ze onder het toezicht door de deken, legt Van Kampen uit.
‘Ik vind dit een hele grote stap voor deze zeer traditionele beroepsgroep.’
De SRK lost dat op door een zittende bestuurder te laten beëdigen tot advocaat, zegt directeur Peter Hoitinga. Maar Hoitinga gelooft niet dat advocaten in het bestuur essentieel zijn voor de kwaliteit van dienstverlening. 'Dat is onnodig voor een goede naleving van de kernwaarden van onze advocaten. De tucht van de markt is veel belangrijker. Lever je slechte dienstverlening dan komen mensen ook niet meer terug.' Niettemin is Hoitinga 'blij met deze eerste stap' van de NOvA. 'Wij kunnen nu verder.'
'Grote stap voor traditionele beroepsgroep'
Ook oud-advocaat Frederieke Leeflang reageert positief. Als managing partner van de juridische tak van Deloitte zou ook zij graag een advocatenpraktijk opstarten. 'Ik vind dit een hele grote stap voor deze zeer traditionele beroepsgroep. Het is ook moedig van de orde om dit te doen. Maar om nu te zeggen dat ze hiermee de markt openen, gaat nog te ver.'
Leeflang is ervan overtuigd dat een verdere liberalisering van de markt onvermijdelijk is, vanwege de opkomst van allerlei data-gedreven technologische innovaties, ontwikkelingen waar Deloitte volgens Leeflang volop mee bezig is en die op termijn baanbrekend zijn voor de juridische wereld. 'Kijk naar de liberalisering van de taximarkt, kijk naar de opkomst van allerlei platforms: dat is allemaal gedreven door technologische innovaties. Als ik de orde was zou ik dat soort veranderingen omarmen, in plaats van tegenhouden.'